KAN GRUBU NEDİR?
- Kan grubu, kandaki antikorlara bakılarak, kanın özelliğini belirtmek için oluşturulmuş sınıflandırma sistemidir.
- İnsan eritrositleri üzerinde 300’den fazla farklı antijen saptanmış olup bunların en önemlisi ABO sistemidir (A, B, O, AB).
- ABO kan grubu sistemine ek olarak, transfüzyon için önemli olan birkaç sistem daha vardır.
- Bunların en önemlisi Rh sistemidir.
- A,B,O ve Rh faktörleri dışında çok farklı kan faktörleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları M,N,S,s,P,Kell, Lewis, Duffy,Kidd, Diego ve Lutheran faktörleridir.
Kan Grupları Neden Önemlidir?
- Acil medikal durumlarda kan alışverişi sağlanır. Bunun kan gruplarına uygun gerçekleşmesi gerekir.
Rh Faktörü Nedir?
- RH Faktörü 1940 yılında Landsteiner ve Wiener tarafından bulunan ve alyuvarların üzerinde yer alan bir antijendir.
- Rhesus maymunları üzerinde yapılan araştırmada kanda belirlenmemiş bir proteinin daha olduğu ortaya çıktı. Bu proteinin AB grubu kanının yanında nakil için önemli bir faktördür.
Rh Kan Grubu Sistemi
- Rh sistemi en kompleks eritrosit antijen sistemlerinden birisidir. 40’ın üzerinde allel ve varyant tanımlanmıştır.
- Her birine Rh faktörü denen altı genel tip Rh antijeni vardır. Bu tipler C,D,E,c,d,e olarak gösterilirler. D tipi antijenler toplumda en yaygın olarak bulunduğu gibi antijenik özellikleri de öteki Rh antijenlerinden çok daha fazladır.
- Bu antijeni taşıyan kişilere Rh pozitif, taşımayanlara da Rh negatif denir.
- RH ifadesi negatif (-) ya da pozitif (+) olarak belirtilir, bu ifade “D antijenini” içerir ya da içermez anlamına gelmektedir ve kan nakillerindeki olmazsa olmaz etkenlerdendir.
Rh Faktörüne Bağlı Kan Uyuşmazlığı Nedir?
- Kan uyuşmazlığı adından da anlaşılacağı üzere anne ve babanın kan grupları arasında uygunsuzluk olmasıdır.
- Bir kan grubuna sahip insanlar farklı bir kan grubuna sahip birinden kan aldığında, bağışıklık sistemi bu duruma tepki gösterir.
- Eğer anne Rh-negatif ise, bağışıklık sistemi Rh-pozitif fetal hücrelere yabancı bir madde gibi davranır. Annenin vücudu fetal kan hücrelerine karşı antikor yapar. Bu antikorlar plasentadan gelişmekte olan bebeğe geçer ve bebeğin dolaşan kırmızı kan hücrelerini yok ederler.
- En sık rastlanılan uygunsuzluk Rh uygunsuzluğudur.Bu durumda baba Rh(+) iken anne Rh(-)’tir.Eğer bebek de Rh (+) olursa bebeğin kanındaki bu Rh faktörü anne kanına geçer ve annenin bağışıklık sitemi Rh faktörünü ortadan kaldırmak için antikor üretir.
- Rh uygunsuzluğu varlığında (anne (-) baba (+)) eğer bebek de pozitif ise doğum esnasında anne kanı ile bebeğin kanı temas eder ve anne kanına Rh faktörü geçer. Anne buna anti Rh üreterek cevap verir. Temas olmadığı takdirde anne antikor üretemediği için ilk bebek (geçmiş düşük veya kürtaj olmadığı takdirde) bundan etkilenmez. Çünkü ilk hamilelikte anne antikor üretmeyecektir. Bir sonraki bebek eğer Rh (+) olur ise anne kanındaki bu anti Rh’lar bebeğe geçer ve bebeğin kanında çökelmelere neden olur. Bazı durumlarda anne ve bebek kanı doğumdan önce de temas edebilir.
- İlk doğumda uyumsuzluk yaşanma olasılığı %1 kadardır.
Rh Faktörüne Bağlı Kan Uyuşmazlığı Belirtileri
- Kan uyuşmazığında eğer bebek etkilenmiş ise anneden geçen anti-Rh lar bebeğin kan hücrelerinin parçalanmasına ve çökelmesine neden olur.Bu durumda bebekte anemi görülür.Buna bağlı olarak ultrasonda bebekte hidrops adı verilen durum tespit edilir. Bebekteki anemi sonucu kalp yetmezliği ve vücut boşuklarında biriken sıvı hidrops tablosunun nedenidir.Hastalığın şiddetine ve yok edilen kan hücrelerinin miktarına bağlı olarak bebekte anne karnında ölüm de dahil olmak üzere her türlü distres belirtisi görülür.
Kan Uyuşmazlığı Tanısı
- Anne ve baba uyuşmazlık için ilgili kan gruplarına sahipse anneden indirekt coombs testi istenir.
- Eğer pozitif ise çiftler arasında Rh uyuşmazlığı var demektir.
- Test sonucu kan uyuşmazlığının şiddetini de gösterir.
- Anneye doğumdan önce rhoGAM yapılır.
- Bebek doğduğu andan itibaren sarılık yönünden yakın takibe alınır.
- Bebeğin kan uyuşmazlığından etkilenip etkilenmediğini anlamak için ayrıca kordosentez de yapılabilir.
- Doğum sonrası bebekte anneden geçen antikorların aranmasına ise direk coombs testi adı verilir.
Kan Uyuşmazlığı Önlemleri
- Anne hamilelikten önce kesinlikle kan grubunu bilmelidir.
- Kan uyuşmazlığına erken müdahale mümkündür.
- Rh(-) kadınların aşağıdaki durumlarda rhoGAM yaptırmalıdır.
- Düşük - Abortus,
- Dış (ektopik) gebelik,
- Üzüm(molar) gebelik,
- Amniyosentez,
- Koryon villus örneklemesi,
- Gebelikte kanama,
- Gebelikte karın bölgesine darbe.
Kan Uyuşmazlığı Testi (indirekt coombs)
- Kan grup antijenlerine karşı gelişmiş antikorlar transfüzyon öncesi yapılan cross match, reverse gruplama ve antikor tarama testleri ile gösterilebilirler.
- Bireyin eritrositlerinin yüzeyinde taşımadığı antijenlere karşı geliştirdiği antikorlara alloantikor, kendi eritrositlerinin yüzeyindeki antijenlere karşı geliştirdiği antikorlara da otoantikor denir.
- Antikorlar serumda serbest ve/veya eritrositlerin yüzeyini kaplamış olarak bulunabilirler. Eritrositlerin yüzeyini kaplamış antikorlar direkt coombs testi ile, serbest dolaşan antikorlar ise indirekt coombs testi ile gösterilirler.
- Bu test için koldan alınan kan örneği yeterlidir.
Nasıl Tedavi Edilir?
- Kan uyuşmazlığında amaç annenin Rh pozitiflere karşı antikor oluşturmasını engellemektir.Bu nedenle kan grubu Rh(-) eşi Rh (+) olan gebelere 28. haftada anti-D iğnesi yapılmalıdır.Bu ilaçlara halk arasında uyuşmazlık iğnesi adı verilir.Doğumdan sonra bebeğin kan grubu pozitif ise ilk 72 saat içinde yeniden anti-D yapılmalıdır.
- Benzer şekilde düşük, dış gebelik, kürtaj gibi durumlarda da müdahaleden hemen sonra anti-D yapılmalıdır.Tanısal amaçlı girişimler olan amniyosentez, kordosentez gibi işlemleri takiben anti-D yapılması gebeliğin sağlıklı devamı açısından son derece önemlidir.
- Sarılık gelişen bebeğin damar yolu açılarak sıvı verilir ve fototerapi başlanır.
- Fototerapide, yeni doğanın karaciğerinin yıkamadığı bilirubini suda çözünüp idrarla vücuttan atılır hale getirmek amacıyla belirli bir dalga boyunda UV ışınları kullanılır. Yeni doğan belli aralıklarla UV ışınları (mavi ışık) veren floresan lambalar altında yatırılır ve yeterli sıvı verilerek sarılığının (karaciğerinin yıkamadığı bilirubin seviyelerinin) düşmesi beklenir.
- Bebeğe Rh uyuşmazlığının derecesini ölçmek için Direkt Coombs testi ve tam kan sayımı yapılır.
- Direkt coombs testi pozitif olan bebeklerde hemolitik hastalık başlamıştır. Buna bağlı olarak hemoglobin düşer.
- Fototerapi ile kontrol altına alınamayan sarılık durumunda bebeğin kanı değiştirilebilir.
- Bazı ağır durumlarda bebeğin kanını birkaç kez değiştirmek gerekebilir.
- Eğer Rh uyuşmazlığı belirtileri anne karnında başlamışsa bebeğe gebelik esnasında kan transfüzyonu yapılabilir.
Not: Amniyosentez
- Amniyosentez ya da, doğum öncesi fetüsun içinde yüzdüğü sıvıdan cerrahi müdahale ile bir miktar sıvı alma işlemine verilen addır. Genellikle, genetik incelemeler için önerilen bir işlemdir.
Not: Kordosentez
- Gebelikte, özel bir iğne ile anne adayının karnından girilerek bebeğin göbek kordonundaki toplar damardan kan alınması işlemidir.
rhoGAM
- Düzenli olarak gebelik takiplerini yaptıran Rh negatif anne ve Rh pozitif baba durumunda annenin 28. haftada indirekt cooms testi negatif ise antiD uygulanır.
- Doğumdan sonra bebek pozitif ise ikinci doz yapılır.
- Bu ilaçtaki antikorlar anneye kalçadan enjekte edilir ve anne kanına geçerek tüm Rh(+) antijen taşıyan hücrelere ulaşır.
Rh Uyuşmazlığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?
- Rh uyuşmazlığı erken tespit edilmez ve bebeğe zamanında müdahale edilmezse bebekte Kernikterus adı verilen bir hastalık gelişir.
- Bu hastalık biluribin maddesinin beyin hücrelerine zarar vermesi sonucu oluşur.
- Bebekte zihinsel ve bedensel engel gelişme riski artar.
- Bu yenidoğanların sürekli nöbet geçirme riski vardır.
- Ağır anemi ve buna bağlı kalp yetmezliği gelişebilir.
Kaynakça
- https://www.burtom.com.tr/ozel-burtom-laboratuvari/test-bilgileri/kan-grubu
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Kan_grubu
- https://www.bilgicik.com/yazi/kan-gruplarinin-kalitimi-konu-anlatimi/
- https://www.turkcebilgi.com/rh_fakt%C3%B6r%C3%BC
- https://www.bilgicik.com/yazi/kan-gruplarinin-kalitimi-konu-anlatimi/
- http://www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/44/4404.pdf
- http://centralhospital.com/saglikrehberi/kan-uyusmazligi/#:~:text=Kan%20uyu%C5%9Fmazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20ad%C4%B1ndan%20da%20anla%C5%9F%C4%B1laca%C4%9F%C4%B1,pozitif%20ya%20da%20negatif%20olabilir.
- https://www.florence.com.tr/kan-uyusmazligi
- https://www.youtube.com/watch?v=bkVWq8_abJw
- https://www.gebe.com/hamilelikte-kan-uyusmazligi-ignesi-ne-zaman-yapilir
- http://centralhospital.com/saglikrehberi/kan-uyusmazligi/
- https://www.hurriyet.com.tr/aile/yazarlar/fatih-sendag/kan-uyusmazligi-nedir-kan-uyusmazligi-bebegi-nasil-etkiler-428716
- https://www.sabah.com.tr/saglik/2019/06/26/kan-uyusmazligi-nedir-kan-uyusmazligi-tedavisi-ve-bebege-etkisi-nedir
- https://www.ezcanyalciner.com/sayfalar.901.gebelikte-kan-uyusmazligi.html
- https://www.drgamzecaglar.com/kan-uyusmazligi/
- https://www.cenkgezer.com/amniyosentez-nedir/
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Amniyosentez
- https://www.hurriyet.com.tr/aile/yazarlar/filiz-ak/kordosentez-ile-anne-karnindaki-bebegin-saglik-durumu-419345#:~:text=Kordosentez%2C%20bebe%C4%9Fin%20g%C3%B6bek%20kordonundan%20kan,3%20ml.%20kan%20al%C4%B1nmas%C4%B1%20yeterlidir.
- https://www.memorial.com.tr/tani-ve-testler/bilirubin-testi-nedir
- https://bebegimlemutluyum.com/2018/04/06/kan-uyusmazligi-nedir-ve-ignesi-ne-zaman-yapilir/
- https://www.burtom.com.tr/ozel-burtom-laboratuvari/test-bilgileri/coomb-indirekt
- https://scoopempire.com/egypts-pharmacists-syndicate-warn-rh-negative-pregnant-women-from-fake-rhogam-shots/
- https://www.florence.com.tr/fototerapi-isik-tedavisi
- https://www.saglikbilgi.net/fototerapi-nedir/
Yorumlar
Yorum Gönder